Οι εγκλίσεις του ρήματος δηλώνουν τη διάθεση του ομιλητή με βάση το περιεχόμενο του ρήματος. Το περιεχόμενο του ρήματος μπορεί να δείχνει: βεβαιότητα, δυνατότητα, επιθυμία, προσδοκία, ευχή ή προσταγή. Ο ομιλητής ανάλογα με τη μορφή του ρήματος, που θα χρησιμοποιήσει, μπορεί να εκφράσει αυτό που θέλει, με βάση το στόχο που θέλει να πετύχει.
Οι εγκλίσεις είναι η οριστική, η υποτακτική, η προστακτική, το απαρέμφατο και η μετοχή, οι οποίες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: α) στις προσωπικές και β) στις απρόσωπες.
α) προσωπικές εγκλίσεις, έχουν διαφορετικούς τύπους για κάθε πρόσωπο του ρήματος.
β) απρόσωπες εγκλίσεις, έχουν τον ίδιο τύπο για όλα πρόσωπα του ρήματος.
ΟΡΙΣΤΙΚΗ
Στα νέα ελληνικά η οριστική ανήκει στις προσωπικές εγκλίσεις και δηλώνει, ότι το περιεχόμενο του ρήματος είναι πραγματικό γεγονός ή βεβαιότητα ή δυνατότητα ή πιθανότητα.
Η δυνητική οριστική (δυνατότητα) σχηματίζεται με το "θα + παρατατικό ή υπερσυντέλικο" ή με την περίφραση "θα μπορούσα να".
Η πιθανολογική οριστική (πιθανότητα) σχηματίζεται με το "θα και οριστική κάθε χρόνου".
Η ευχετική οριστική (ευχή) σχηματίζεται με τα μόρια "άμποτε, είθε, μακάρι να, ας και οριστική παρελθοντικού χρόνου".
Η άρνηση της οριστικής με το δε(ν).
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
Η υποτακτική ανήκει στις προσωπικές εγκλίσεις και δηλώνει το ενδεχόμενο και το επιθυμητό
Για τον σχηματισμό της υποτακτικής χρησιμοποιούμε το μόριο "να" ή τους συνδέσμους "αν, εάν, σαν, όταν, πριν, πριν να, μόλις, προτού, άμα, για να, μήπως + τους ίδιους τύπους με την οριστική".
Η υποτακτική μπορεί να είναι:
Η υποτακτική έχει άρνηση μη(ν).
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
Η προστακτική ανήκει στις προσωπικές εγκλίσεις και δηλώνει την απαίτηση του υποκειμένου να κάνει κάποιος κάτι. Συγκεκριμένα η προστακτική δηλώνει
(α) προσταγή ή απαγόρευση
(β) προτροπή, αποτροπή ή παραίνεση
(γ) συγκατάθεση ή παραχώρηση
(δ) παράκληση, ευχή ή κατάρα.
Η άρνηση της προστακτικής σχηματίζεται με το μη(ν).
ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
Στη νέα ελληνική το απαρέμφατο ανήκει στις απρόσωπες εγκλίσεις και χρησιμοποιείται μόνο μαζί με το βοηθητικό ρήμα "έχω". Ένα ρήμα μπορεί να έχει δύο απαρέμφατα, του ενεργητικού αορίστου (έχει δέσει) και του παθητικού αορίστου (έχει δεθεί).
ΜΕΤΟΧΗ
Η μετοχή ανήκει στις απρόσωπες εγκλίσεις και χρησιμοποιείται στη νέα ελληνική, με δυο τύπους, την ενεργητική σε άκλιτη μορφή με την κατάληξη -οντας ή -ώντας (όταν η κατάληξη του ρήματος είναι σε -ώνω) και την παθητική σε μορφή επιθέτου με κατάληξη -μένος, -μένη, -μένο.
Στα αρχαία ελληνικά συναντάμε και την έγκλιση "ΕΥΚΤΙΚΗ".
ΕΥΚΤΙΚΗ
Η ευκτική δηλώνει μια απλή υποκειμενική σκέψη, η οποία εκδηλώνεται ως ευχή (ευχετική ευκτική) ή ως δυνατότητα να πραγματοποιηθεί κάτι στο παρόν ή στο μέλλον (δυνητική ευκτική).
Με δυνητική ευκτική εκφράζεται ακόμα:
(α) κάτι το πιθανό (ισοδυναμεί με μέλλοντα)
(β) γνώμη διατυπωμένη με μετριοπάθεια
(γ) ευγενική προσταγή.
Οι εγκλίσεις είναι η οριστική, η υποτακτική, η προστακτική, το απαρέμφατο και η μετοχή, οι οποίες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: α) στις προσωπικές και β) στις απρόσωπες.
α) προσωπικές εγκλίσεις, έχουν διαφορετικούς τύπους για κάθε πρόσωπο του ρήματος.
β) απρόσωπες εγκλίσεις, έχουν τον ίδιο τύπο για όλα πρόσωπα του ρήματος.
ΟΡΙΣΤΙΚΗ
Στα νέα ελληνικά η οριστική ανήκει στις προσωπικές εγκλίσεις και δηλώνει, ότι το περιεχόμενο του ρήματος είναι πραγματικό γεγονός ή βεβαιότητα ή δυνατότητα ή πιθανότητα.
Η δυνητική οριστική (δυνατότητα) σχηματίζεται με το "θα + παρατατικό ή υπερσυντέλικο" ή με την περίφραση "θα μπορούσα να".
Η πιθανολογική οριστική (πιθανότητα) σχηματίζεται με το "θα και οριστική κάθε χρόνου".
Η ευχετική οριστική (ευχή) σχηματίζεται με τα μόρια "άμποτε, είθε, μακάρι να, ας και οριστική παρελθοντικού χρόνου".
Η άρνηση της οριστικής με το δε(ν).
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
Η υποτακτική ανήκει στις προσωπικές εγκλίσεις και δηλώνει το ενδεχόμενο και το επιθυμητό
Για τον σχηματισμό της υποτακτικής χρησιμοποιούμε το μόριο "να" ή τους συνδέσμους "αν, εάν, σαν, όταν, πριν, πριν να, μόλις, προτού, άμα, για να, μήπως + τους ίδιους τύπους με την οριστική".
Η υποτακτική μπορεί να είναι:
- προτρεπτική υποτακτική και φανερώνει προτροπή,
- παραχαρωτική υποτακτική και φανερώνει παραχώρηση,
- ευχετική υποτακτική και φανερώνει ευχή,
- δυνητική υποτακτική και φανερώνει το δυνατό,
- απορηματική υποτακτική και φανερώνει απορία,
- πιθανολογική υποτακτική και φανερώνει το πιθανό,
- προστακτική ή απαγορευτική υποτακτική και φανερώνει προσταγή ή απαγόρευση.
Η υποτακτική έχει άρνηση μη(ν).
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
Η προστακτική ανήκει στις προσωπικές εγκλίσεις και δηλώνει την απαίτηση του υποκειμένου να κάνει κάποιος κάτι. Συγκεκριμένα η προστακτική δηλώνει
(α) προσταγή ή απαγόρευση
(β) προτροπή, αποτροπή ή παραίνεση
(γ) συγκατάθεση ή παραχώρηση
(δ) παράκληση, ευχή ή κατάρα.
Η άρνηση της προστακτικής σχηματίζεται με το μη(ν).
ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
Στη νέα ελληνική το απαρέμφατο ανήκει στις απρόσωπες εγκλίσεις και χρησιμοποιείται μόνο μαζί με το βοηθητικό ρήμα "έχω". Ένα ρήμα μπορεί να έχει δύο απαρέμφατα, του ενεργητικού αορίστου (έχει δέσει) και του παθητικού αορίστου (έχει δεθεί).
ΜΕΤΟΧΗ
Η μετοχή ανήκει στις απρόσωπες εγκλίσεις και χρησιμοποιείται στη νέα ελληνική, με δυο τύπους, την ενεργητική σε άκλιτη μορφή με την κατάληξη -οντας ή -ώντας (όταν η κατάληξη του ρήματος είναι σε -ώνω) και την παθητική σε μορφή επιθέτου με κατάληξη -μένος, -μένη, -μένο.
Στα αρχαία ελληνικά συναντάμε και την έγκλιση "ΕΥΚΤΙΚΗ".
ΕΥΚΤΙΚΗ
Η ευκτική δηλώνει μια απλή υποκειμενική σκέψη, η οποία εκδηλώνεται ως ευχή (ευχετική ευκτική) ή ως δυνατότητα να πραγματοποιηθεί κάτι στο παρόν ή στο μέλλον (δυνητική ευκτική).
Με δυνητική ευκτική εκφράζεται ακόμα:
(α) κάτι το πιθανό (ισοδυναμεί με μέλλοντα)
(β) γνώμη διατυπωμένη με μετριοπάθεια
(γ) ευγενική προσταγή.
