Η μετάφραση ιδιωματισμών

Ιδιωματισμοί είναι γλωσσικά φαινόμενα, όπως εκφράσεις ή λεξικές μονάδες, και αντιπροσωπεύουν κάποιες έννοιες, οι οποίες διατηρούν το χρώμα του πολιτισμού απ’ όπου προέρχεται μία γλώσσα / μια σειρά λέξεων, η οποία αποδίδει μια σημασία διαφορετική από την έννοια των λέξεων μεμονωμένα.

Οι προϋποθέσεις για τα ιδιώματα είναι:

1. Η σειρά των λέξεων σε ένα ιδίωμα δεν μπορεί να αλλάξει.
2. Οι λέξεις σε ένα ιδίωμα δεν μπορούν να παραλειφθούν.
3. Δεν υπάρχουν επιπλέον λέξεις που θα μπορούσαν να προστεθούν σε ένα ιδίωμα.
4. Δεν αντικαθιστώνται οι λέξεις σε ένα ιδίωμα.
5. Οι γραμματικές δομές του ιδίωμα δεν μπορούν να αλλαχτούν.

Τα κύρια προβλήματα στη μετάφραση των ιδιωματικών εκφράσεων αφορούν δύο κύριους τομείς: α) η ικανότητα να αναγνωρίζουν και να ερμηνεύουν ένα ιδίωμα σωστά, β) και οι δυσκολίες που εμπλέκονται στην παροχή των διαφόρων πτυχών, ώστε ένα ιδίωμα ή μια σταθερή έκφραση να μεταφερθεί στη γλώσσα-στόχο. Οι δυσκολίες αυτές είναι πολύ πιο έντονες στην περίπτωση των ιδιωματισμών από ό, τι είναι στην περίπτωση σταθερών εκφράσεων.

Οι κύριες δυσκολίες για τους ιδιωματισμούς και τις σταθερές εκφράσεις είναι οι εξής:

α) Ένα ιδίωμα ή μια σταθερή έκφραση μπορεί να μην έχουν ισοδύναμο στη γλώσσα-στόχο. Η γλώσσα δημιουργεί διάφορες έννοιες μέσω αυτών των εκφράσεων και δε μπορούν να προβλεφθούν. Μία γλώσσα μπορεί να εκφράσει ένα συγκεκριμένο νόημα με τη βοήθεια μιας μόνο λέξης, μιας σταθερής έκφρασης, ή ενός ιδιώματος.

β) Ένα ιδίωμα ή σταθερή έκφραση μπορεί να έχει μια παρόμοια αντιστοιχία στη γλώσσα-στόχο, αλλά η χρήση μπορεί να είναι διαφορετική.

γ) Ένα ιδίωμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο κείμενο-πηγή σε δύο αισθήσεις (κυριολεκτική και ιδιωματική) ταυτόχρονα, δε μπορεί όμως να αναπαραχθεί πάντα με επιτυχία στο κείμενο-στόχο.

δ) Η συμβατικότητα της χρήσης ιδιωμάτων στο γραπτό λόγο, καθώς και η συχνότητα χρήσης τους μπορεί να διαφοροποιούνται στη γλώσσα-πηγή και στη γλώσσα-στόχο.

Οι ιδιωματισμοί και οι σταθερές εκφράσεις, που περιέχουν συγκεκριμένα στοιχεία του πολιτισμού, δεν είναι απαραίτητα μεταφράζονται. Η έννοια, η οποία εκφράζεται και η σύνδεσή του με τον πολιτισμό, μεταφράζεται δύσκολα. 

«Η μετάφραση είναι μια απαιτητική τέχνη. Στο λόγο, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό της γλώσσας, απαιτείται ο μεταφραστής να μην είναι μόνο ακριβής, αλλά εξαιρετικά ευαίσθητος στις ρητορικές αποχρώσεις της γλώσσας», (Fernando και Flavell).